Collectieve arbeidsovereenkomst (cao)

Waarom is de cao zo’n belangrijk instrument op de arbeidsmarkt? Bekijk de vlog ‘Lang leve de cao’

Het collectief afspreken van arbeidsvoorwaarden heeft een aantal voordelen. Zo beperkt het tussen bedrijven concurrentie op arbeidsvoorwaarden, bevordert het gelijke behandeling en zorgt het ervoor dat de transactiekosten van de arbeidsvoorwaardenvorming relatief beperkt zijn – omdat de werkgever slechts één keer hoeft te onderhandelen voor een groep werknemers in plaats van met ieder individu afzonderlijk.

Mede vanwege het transactievoordeel is het gebruikelijk om na afloop de vakbonden waarmee is onderhandeld een kleine vergoeding per cao-werknemer toe te kennen (AWVN-werkgeversbijdrageregeling).

De meeste werknemers vallen in Nederland onder een collectieve arbeidsovereenkomst: het precieze aantal is een kwestie van definiëring, maar in totaal ruim 6 miljoen werknemers is een goed gefundeerde schatting. Dit is zo’n 70% van de Nederlandse beroepsbevolking. Dit percentage is al decennialang stabiel.

Er is geen wettelijke plicht om een cao af te sluiten. Desondanks kunt u daartoe wél verplicht zijn, namelijk als:
• uw bedrijf aangesloten is bij een werkgeversorganisatie die een (bedrijfstak-)cao heeft afgesloten
• er in uw branche een bedrijfstak-cao van kracht is die algemeen verbindend verklaard is. De cao geldt dan in principe automatisch voor alle werkgevers in die bedrijfstak die onder de werkingssfeer van de cao vallen – dus ook als u geen lid bent van een werkgeversvereniging.

Een ondernemingscao is een cao die is afgesloten door een werkgever en een of meer vakorganisatie(s), en betrekking heeft op een specifieke onderneming. Soms hebben specifieke bedrijfsonderdelen een eigen cao, meestal vallen alle bedrijfsonderdelen onder één cao. Bij het ministerie van SZW worden op jaarbasis rond de 500 bedrijfscao’s aangemeld; die zijn van toepassing op ruim 500.000 werknemers.

Een bedrijfstakcao wordt afgesloten tussen een werkgeversorganisatie en een of meer vakorganisatie(s) en heeft betrekking op een hele sector of een deel van een sector. Bij het ministerie van SZW worden op jaarbasis bijna 200 bedrijfstakcao’s aangemeld; die zijn van toepassing op 5,5 miljoen werknemers. Ruim 4,5 miljoen werknemers vallen rechtstreeks onder de werking van een bedrijfstak-cao en ruim 0,5 miljoen worden door het algemeen verbindend verklaren van deze cao’s gebonden.

Welke afspraken zijn er gemaakt? Bekijk de AWVN-site cao-kijker
voor gedetailleerde informatie over de meest recente cao-akkoorden.

In de cao staan afspraken over arbeidsvoorwaarden, onder andere beloning, werktijden, arbeidsduur, verlofregelingen, toeslagen, overwerkregelingen, vakantiedagen, reiskosten- en andere vergoedingen, resultatendelingsregelingen, een eventuele pensioenregeling – et cetera.

Als er sprake is van een minimum-cao, dan mogen afspraken in de individuele arbeidsovereenkomst met de werknemer alleen afwijken als die in het voordeel van de werknemer zijn. Is er sprake van een standaard-cao, dan is het überhaupt niet toegestaan om af te wijken van de cao-bepalingen.

De agenda van het cao-overleg is de afgelopen decennia sterk uitgebreid met maatschappelijke thema’s, bijvoorbeeld arbeidsmarkt, inclusie, duurzame inzetbaarheid en werk-/privébalans. Ook over dit soort zaken worden vaak afspraken in de cao vastgelegd.

U wilt de cao vernieuwen? De inhoud van de gemaakte afspraken, en ook de manier waarop die afspraken tot stand komen, het proces? Een mooi traject dat de gesprekspartners hernieuwde energie kan geven en uw cao nieuw leven in kan blazen. Maar dat ook ingrijpend en tijdsintensief is. Hoe pakt u dat als werkgever slim aan?
Lees Waarom arbeidsvoorwaarden en het cao-proces vernieuwen?

Download de AWVN-handreiking over het vernieuwen van arbeidsvoorwaarden en het cao-proces. Direct aan de slag in zes stappen

Cao-app: uw cao modern en toegankelijk beschikbaar, altijd en overal!

Met de cao-app zorgt u er als werkgever voor dat de cao altijd toegankelijk is voor al uw medewerkers. Uw cao-boekje is niet meer nodig. De cao-tekst wordt in deze app integraal opgenomen, is gemakkelijk doorzoekbaar en steeds actueel. Er zijn twee varianten: de cao-app basis en de cao-app plus. Deze variant biedt u vele extra mogelijkheden om uw medewerkers verder te informeren en het betrekken bij hun arbeidsvoorwaarden.

Adviseren en onderhandelen over cao’s is een van de kernactiviteiten van AWVN sinds de oprichting in 1919. AWVN is tegenwoordig betrokken bij de totstandkoming van meer dan de helft van de Nederlandse cao’s.

Als lid van AWVN krijgt u een half jaar voor het expireren van de cao een wake-up call. Uw vaste arbeidsvoorwaardenadviseur overlegt met u over de aanstaande cao-onderhandelingen en hoe AWVN u hierbij met raad en daad kan ondersteunen. Want op het gebied van cao’s en arbeidsvoorwaardenonderhandelingen, heeft AWVN op elk denkbaar aspect expertise in huis. Meer…

Uiteraard bent u ook voor cao-rechtelijke kwesties bij AWVN op het juiste adres. Wilt u bijvoorbeeld een algemeen verbindend verklaring aanvragen, of juist het tegenovergestelde – dispensatie ik voor een algemeen verbindend verklaarde cao krijgen (cao-recht)? Onze juristen en advocaten helpen u graag bij uw aanvraag bij het ministerie van SZW.

Van tijd tot tijd worden de AWVN-adviseurs geconfronteerd met werkgevers die overwegen om afscheid te nemen van hun huidige arbeidsvoorwaardenregime, en over te stappen op een ander regime. De werkgever is bijvoorbeeld gebonden aan een ondernemings-cao, maar wil voortaan de in de branche geldende cao gaan toepassen. Of de werkgever wil helemaal niet meer aan een cao gebonden zijn.

Van een…
• ondernemings-cao naar een arbeidsvoorwaardenregeling (AVR)
• bedrijfstak-cao naar een AVR
• ondernemings-cao naar een bedrijfstak-cao
• bedrijfstak-cao naar een ondernemings-cao.
Kan dat?
Dat hangt van de specifieke situatie af; de materie is complex. Neem, als u een dergelijke stap overweegt, tijdig contact op met uw arbeidsvoorwaardenadviseur om de voor- en nadelen en de consequenties van zo’n switch te bespreken.